Fragment pracy magisterskiej

Fragment pracy magisterskiej p.t.: „Monografia Rasy Nowofundland ze szczególnym uwzględnieniem dziedziczenia umaszczenia” wykonanej na Wydziale Nauk o Zwierzętach SGGW przez Aleksandrę Klimowicz pod kierunkiem dr hab. Kazimierza Ściesińskiego.

1. Genetyczne podstawy umaszczenia nowofundlandów

            Przodków nowofundlandów cechowało różnorodne umaszczenie: od czarnego i biało-czarnego poprzez czarne podpalane, brunatne i różne odcienie brązu, biało-brązowe, szaro-brązowe do szarego, błękitnego, cytrynowego oraz moręgowanego (pręgowane) i wilczego. Najbardziej popularne były  wówczas biało-czarne i czarne nowofundlandy. Wśród psów sprowadzanych z Nowej Fundlandii były także osobniki brązowe. Potomstwo z krzyżówki psa brązowego z czarnym jest z reguły czarne. Jeżeli z takich połączeń czasami pojawiały się szczenięta brązowe, to z reguły je uśmiercano. W Europie nowofundlandy brązowe „na poważnie” zaczęto hodować w Holandii. Tam odchowywano pojedyncze brązowe okazy. Za protoplastkę hodowli tego koloru nowofundlanda na kontynencie europejskim uważa się sukę JENNIE, sprowadzoną z Nowej Fundlandii w 1880 roku. Obecnie na świecie akceptowany jest kolor czarny, brązowy, biało-czarny oraz w USA – błękitny (szary). Nie oznacza to jednak, że inaczej umaszczonych nowofundlandów nie ma, rodzą się bowiem czasem szczenięta w innych niż dopuszczone kolorach, ale są eliminowane z hodowli.

            Standard FCI uznaje trzy maści nowofundlanda: czarną (kolor jednolity) (Fot. 1), brązową (kolor od czekoladowego do brązowego) (Fot. 2) oraz biało-czarną (Fot. 3). W dwóch pierwszych kolorach dopuszcza się białe plamy na piersi, palcach i końcu ogona, a za dyskwalifikujące uważa plamy każdego koloru innego niż biały. U biało-czarnego nowofundlanda preferowane według standardu umaszczenie to: czarna głowa z białą strzałką schodzącą na kufę, czarne symetrycznie zachodzące na boki siodło i czarną plamą na zadzie schodzącą na nasadę ogona. Ogon może być czarny nawet do 2/3 długości, lecz koniec ogona zawsze musi być biały. Zdecydowana przewaga koloru białego powinna być widoczna. Czarne plamy muszą być wyraźnie oddzielone od białego tła i nie mogą być „rozmazane”. Cętkowanie nie jest pożądane.

Niedopuszczalne umaszczenia nowofundlandów to:

        U nowofundlanda na barwę sierści mają wpływ głównie geny z loci: A, B, D, E, S.

U nowofundlanda gen A z locus A powoduje równomierny rozkład ciemnego pigmentu na całym ciele, a allel E z serii E jest komplementarny do genów z locus B, czyli warunkuje rozprzestrzenienie pigmentu na całej sierści. Jednak największy wpływ na umaszczenie u tej rasy mają allele z loci B i S.

W locus B znajdują się  dwa allele:

B – umożliwia wystąpienie czarnego pigmentu (gen dominujący) – wszystkie czarne psy

b – powoduje wystąpienie koloru czekoladowego lub wątrobianego (gen recesywny), np. brązowy nowofundland. Psy o genotypie bb mają brązowe nosy i błony śluzowe.

W locus S zaś znajdują się geny łaciatości, które mają działanie epistatycze w stosunku do genów z innych loci. Do serii tej należą następujące allele:

S – umaszczenie własne bez białych plam – wszystkie psy jednomaś­ciste

sⁱ – powoduje wystąpienie umaszczenia irlandzkiego, czyli białych plam na kufie, nogach, wokół szyi, brzuchu i końcu ogona, np. dog niemiecki „płaszczowy”, basenji

s^p– powoduje wystąpienie białych plam mogących obejmować do 80% powierzchni ciała; srokatość, np. beagle

s^w – powoduje skrajną, białą plamistość z niewielkimi, ciemnymi łatami; pies ma ciemnopigmentywany nos i oczy, np. bullterier, sealyham terier.

Homozygoty s^ws^w są całkowicie białe lub mają 1/5 część ciała pigmentowane. Homozygoty SS mogą mieć białe plamy, ale ta plamis­tość może być efektem działania genów innych loci. Allel S nie w pełni dominuje nad s^p i heterozygoty Ss^p mają niewielkie białe plamy podobne do umaszczenia irlandzkiego (Searle, 1968).

Ekspresja genów z tego locus zależy od działania genów modyfikatorów, które wpływają na wielkość i zasięg białych łat. Modyfikatory plus powodują zwiększenie obszarów maści podstawowej, a modyfikatory minus zwiększenie obszaru białych łat. Dlatego też pies o genotypie SS może mieć małą, białą plamkę na piersi lub białą skarpetkę, czy też białe palce. Jest to spowodowane nagromadzeniem się  modyfikatorów. Plamki te powstają w miejscach zwanych centrami depigmentacji, czyli: na palcach, piersi, brzuchu, pysku i końcu ogona. Psy o genotypie s^ws^w – posiadają rozległe białe plamy, którym towarzyszą niewielkie obszary maści podstawowej. Powstają one na obszarach tak zwanych centrów pigmentacji, czyli uszu, okolic oczu, grzbietu u nasady ogona (Fiszdon, 1999; Przybylski, 1996).

Gen warunkujący czarną barwę umaszczenia jest dominujący nad brązowym i biało-czarnym. Dziedziczenie umaszczenia czarnego i czekoladowo-brązowego np. u nowo­fundlandów jest typowym przykładem dziedziczenia z do­minowaniem całkowitym, nazywamy też dziedziczeniem typu Pisum. Oznacza to, że po obojgu czarnych rodzicach mogą urodzić się czekoladowe szczenięta, nigdy natomiast nie występuje sytuacja odwrotna, czyli czar­ne szczenięta po czekoladowych rodzi­cach. Jeżeli ze skojarzenia czarnych osobników urodzą się brązowe szczenięta, znaczy to, że są one fenotypowo[1]czarne, ale genotypowo czarno-brązowe (Dobrut, 1994; Fiszdoni Redlicki, 1996; Nalazek, 1998).

Jak twierdzi Willis (1989) nowofundland przyjmując trzy kolory: czarny, wątrobiany (brązowy) i landseerowski (biało-czarny) jest prawdopodobnie homozygotą dla genów: A C i E oraz g i m[2]. Czarne mogłyby mieć genotyp AAB_CCD_EeggmmS_ i mogą nieść geny: TT, Tt lub tt[3] bez widocznego efektu. Brązowe lub wątrobiane posiadałyby homozygotyczny układ bb i rude poligeny (nie będące oczywistymi u czarnych) mogące prowadzić do powstania zmiennych cieni u brązowych/ wątrobianych. Landseerowskie umaszczenie różni się od czarnego układem genów w locus S – jest homozygotą s^ps^p zamiast S_. To znaczy że po dwóch czarnych psach możemy otrzymać potomstwo biało-czarne, ale dwa Landseery (biało-czarne nowofundlandy) nie dadzą czarnych szczeniąt.

Robinson podaje takie genotypy umaszczeń u nowofundlanda:

­                  Tab. 1 Genotypy umaszczeń nowofundlanda według Robinsona

 

Kolor	Genotyp
Czarny	As_B_D_S_
Wątrobiany (brązowy)	As_bbD_S_
Błękitny	As_B_ddS_
Landseer (biało-czarny)	As _B_D_sp_

 

Białe znaczenia są wynikiem „działalności” genów z locus S. Zawiera on cztery allele uszeregowane pod względem dominacji w ciągu allelomorficznym. Pierwszym w szeregu jest dominujący gen S warunkujący kolor  własny bez białych plam, drugim sⁱ  powodujący umaszczenie irlandzkie (białe plamy na kufie, biała obroża, białe skarpety  i biały koniec ogona), trzecim s^p – białe plamy nie przekraczające 80% powierzchni ciała oraz czwartym s^w powodujący skrajnie białe plamy. Dominujący gen S nie dominuje w pełni nad s^p. Wielkość białych plam zależy także od wpływu genów modyfikatorów. Działają one na wszystkie allele z serii S, ale modyfikatory „plus” powodują zwiększenie powierzchni pigmentowanych, a modyfikatory „minus” białych, (K. Fiszdon i M. Redlickim 1998). Dlatego też pies o układzie homozygotycznym SS może mieć niewielkie białe plamki przy nagromadzeniu dużej liczby minus modyfikatorów. Z kolei pies posiadający gen s^p i dużą ilość minus modyfikatorów może nieco przypominać umaszczenie irlandzkie. Taki układ genów ma prawdopodobnie bardzo charakterystyczny GORBI ze Słowiańskiej Polany. Jeżeli skojarzymy czarnego nowofundlanda SS z łaciatym s^ps^p, to uzyskamy szczenięta o genotypie heterozygotycznym Ss^p, które fenotypowo będą czarne z większymi lub mniejszymi znaczeniami – mogącymi zanikać w trakcie rozwoju szczenięcia, aż do całkowitego zaniku u dorosłego psa. Z tego wynikają różnice w wyglądzie zewnętrznym  poszczególnych osobników przy jednakowym genotypie Ss^p. Kojarzenie osobników heterozygotycznych Ss^p x Ss^pda u potomstwa stosunek genotypowy: 1 SS (czarne):2 Ss^p (czarne z białymi znaczeniami lub bez): 1 s^ps^p(łaciate), a stosunek fenotypowy  będzie wynosił 3 (czarne): 1 (łaciate). Natomiast przy kojarzeniu heterozygoty Ss^pz homozygotą s^ps^p  u potomstwa otrzymamy stosunek genotypowy i fenotypowy:  1 Ss^p (czarne heterozygotyczne): 1 s^ps^p (łaciate). Przy takim doborze hodowlanym można zwiększyć populację biało-czarnych nowofundlandów bez  zbyt bliskiego chowu w pokrewieństwie. Można, oczywiście, również łączyć ze sobą biało-czarne nowofundlandy.

U brązowego nowofundlanda powinny być akceptowane tylko małe znaczenia, ponieważ u osobników SS mogą wystąpić czasem małe białe plamy pod wpływem modyfikatorów. Przypuszczalny genotyp brązowego nowofundlanda o białej piersi, łapach i końcu ogona to Ss^p. Jeżeli skojarzymy go z tak samo umaszczonym osobnikiem, możemy wówczas uzyskać 1/4 szczeniąt łaciatych, biało-brązowych, które nie są dopuszczalne w hodowli. Jeśli skojarzylibyśmy  biało-czarnego BBs^ps^p nowofundlanda z brązowym bbSS to w pierwszym pokoleniu F₁ uzyskalibyśmy szczenięta czarne z białymi znaczeniami lub bez – BbSs^p, a przy łączeniu takich heterozygotycznych psów w drugim pokoleniu urodzą się między innymi szczenięta biało-brązowe bbs^ps^p i brązowe z białymi znaczeniami bbSs^P. Jeśli w hodowli użyjemy jednolicie brązowego osobnika, ale mającego w genotypie gen s^p, czyli bbSs^p to będzie on przekazywał „brązowej” populacji nowofundlanda cechę łaciatości. Dlatego też nie wolno kojarzyć brązowych osobników z biało-czarnymi !

Przy kojarzeniu psów brązowych z czarnymi nie ma tak dużych przeciwwskazań.W hodowli brązowych trzeba czasami używać czarnych ze względu na małą populację tej recesywnej odmiany kolorystycznej. Kojarzenia w obrębie tylko brązowych nowofundlandów mogą prowadzić do astenicznej budowy ciała, lekkiej głowyo spiczastej i płytkiej kufie, jasnego oka oraz rozjaśnienia umaszczenia aż do żółto-kremowego (kolor słomy). Osobniki genotypowo czarno-­brązowe powinny być używane głównie w hodowli brązowych psów. Takich heterozygot nie powinno się łączyć z łaciatymi s^ps^p i czarnymi (recesywnie łaciatymi) Ss^p  (Nalazek, 1998).

 

Poniżej przedstawiam schematy dziedziczenia umaszczenia u nowofundlandów.

Symbole używane do oznaczania poszczególnych odmian barwnych:

czarny – BBSS ( B_ S_ )                                                 biało-czarny BBs^ps^p ( B_s^p _ )

czarny z białymi znaczeniami BBSs^p                             brązowy bbSS ( bbS_ )

brązowy z białymi znaczeniami bbSs^p                            biało-brązowy bbs^ps^p

 

I. Kojarzenie ze sobą osobników czarnych genotypowo i fenotypowo ( homozygotycznych):

P: BBSS x BBSS (gamety: BS)

♀ ♂	BS	BS
BS	BBSS   czarny	BBSS   czarny
BS	BBSS   czarny	BBSS   czarny

 

F₁: wszystkie osobniki czarne genotypowo i fenotypowo (BBSS)

 

II. Kojarzenie czarnego fenotypowo i genotypowo nowofundlanda z biało-czarnym (oba  homozygotyczne)

P: BBSS x BBs^ps^p  (gamety: BS i Bs^p)

 

♀ ♂	BS	BS
Bsp	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez
Bsp	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez

F₁: Wszystkie genotypowo czarne z białymi znaczeniami lub bez, BBSs^p

P₂: BBSs^p x BBSs^p (gamety: BS i Bs^p)

 

♀ ♂	BS	Bsp
BS	BBSS   czarny	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez
Bsp	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BBspsp   biało-czarny

F₂: 1 czarny (BBSS) : 2 czarny ze znaczeniami lub bez (BBSs^p) : 1 łaciaty, biało-czarny   (BBs^ps^p)

W drugim pokoleniu 25% czarnych, 50% czarnych z białymi znaczeniami lub bez              i 25% łaciatych, biało-czarnych.

III. Kojarzenie osobnika czarnego fenotypowo i genotypowo z osobnikiem czarnym fenotypowo, ale czarno-brązowym genotypowo.

P: BBSS x BbSS (gamety: BS i bS)

 

♀ ♂	BS	BS
BS	BBSS   czarny	BBSS   czarny
bS	BbSS   czarny	BbSS   czarny

 

F₁: wszystkie osobniki czarne fenotypowo, ale 50% będzie czarno-brązowe genotypowo, a drugie 50% będzie czarne genotypowo.

IV. Kojarzenie ze sobą osobników czarnych heterozygotycznych

P: BbSS x BbSS (gamety: BS i bS)

 

♀ ♂	BS	bS
BS	BBSS   czarny	BbSS   czarny
bS	BbSS   czarny	bbSS   brązowy

F₁: 75 % szczeniąt będzie czarnych, ale wśród nich l/3 będzie homozygotą dominującą, a 2/3 heterozygotą

     25 % szczeniąt brązowych ( homozygota recesywna).

V. Kojarzenie osobnika czarnego genotypowo i fenotypowo z brązowym (homozygotycznych)

P: BBSS x bbSS (gamety: BS i bS)

 

♀ ♂	BS	BS
bS	BbSS   czarny	BbSS   czarny
bS	BbSS   czarny	BbSS   czarny

 

F₁: wszystkie osobniki fenotypowo czarne, a genotypowo czarno-brązowe (BbSS) – heterozygoty.

VI. Kojarzenie osobnika czarnego heterozygotycznego z osobnikiem brązowym (homozygotycznym):

P: BbSS x bbSS (gamety: BS; bS )

 

♀ ♂	BS	bS
bS	BbSS   czarny	bbSS   brązowy
bS	BbSS   czarny	bbSS   brązowy

F₁: 50 % osobników czarnych fenotypowo, ale czarno-brązowych genotypowo,

     50 % osobników brązowych.

VII. Kojarzenie ze sobą osobników brązowych ( homozygotycznych ):

P: bbSS x bbSS (gamety: bS )

 

♀ ♂	bS	bS
bS	bbSS   brązowy	bbSS   brązowy
bS	bbSS   brązowy	bbSS   brązowy

F_l: wszystkie osobniki brązowe fenotypowo i genotypowo (bbSS)

VIII. Kojarzenie ze sobą osobników brązowych ze znaczeniami białymi (heterozygotycznych – przyjęto genotyp: bbSs^p ):

P: bbSs^p x bbSs^p (gamety: bS i bs^p )

 

♀ ♂	bS	bsp
bS	bbSS   brązowy	bbSsp   brązowy z białymi znaczeniami lub bez
bsp	bbSsp   brązowy z białymi znaczeniami lub bez	bbspsp   biało-brązowy

F₁:1 brązowy – bbSS : 2 brązowy z białymi znaczeniami lub bez – bbSs^p : 1 biało- brązowy – bbs^ps^p .

IX. Kojarzenie brązowego nowofundlanda z biało-czarnym (oba homozygotyczne)

P: bbSS x BBs^ps^p (gamety: bS i Bs^p ) – jest to KOJARZENIE NIEDOPUSZCZALNE !!

 

♀ ♂	bS	bS
Bsp	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez
Bsp	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez

F₁: wszystkie czarne z białymi znaczeniami lub bez .

P₂: BbSs^p x BbSs^p (gamety: BS, Bs^p, bS i bs^p)

 

♀ ♂	BS	Bsp	bS	bsp
BS	BBSS   czarny	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BbSS   czarny	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez
Bsp	BBSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	BBspsp   biało-czarny	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	Bbspsp   biało-czarny
bS	BbSS   czarny	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	bbSS   brązowy	bbSsp   brązowy z  białymi znaczeniami lub bez
bsp	BbSsp   czarny z białymi znaczeniami lub bez	Bbspsp   biało-czarny	bbSsp   brązowy z białymi znaczeniami lub bez	bbspsp   biało-brązowy

F₂: Szachownica genetyczna – wszelkie możliwe kombinacje ( 3x czarny – BBSS, 2xBbSS ; 6x czarny z białymi znaczeniami lub bez – 2xBBSs^p , 3xBbSs^p, BbSS;           3x biało-czarny ­BBs^ps^p , 2xBbs^ps^p ; brązowy – bbSS ; 2x brązowy z białymi znaczeniami lub bez – 2xbbSs^p ; biało-brązowy – bbs^ps^p).

W wyniku takiego kojarzenia mogą urodzić się psy biało-brązowe – niedopuszczalne w hodowli!

 

X. Kojarzenie dwóch osobników biało-czarnych homozygotycznych (przyjęto genotyp: BBs^ps^p):

 

P: BBs^ps^p x BBs^ps^p (gamety: Bs^p )

 

♀ ♂	Bsp	Bsp
Bsp	BBspsp   biało-czarny	BBspsp   biało-czarny
Bsp	BBspsp   biało-czarny	BBspsp   biało-czarny

 

F₁: wszystkie osobniki biało-czarne genotypowo i fenotypowo.

 

XI.  Kojarzenie osobnika czarnego, recesywnie biało-czarnego z osobnikiem           biało-czarnym (oba homozygotyczne na  kolor czarny):

 

P: BBSs^p  x  BBs^ps^p   (gamety: BS i Bs^p):

 

 

♀ ♂	BS	Bsp
Bsp	BBSsp     czarny z białymi znaczeniami lub bez	BBspsp     biało-czarny
Bsp	BBSsp     czarny z białymi znaczeniami lub bez	BBspsp           biało-czarny

 

F₁: 50% szczeniąt czarnych, ale recesywnie biało-czarnych

     50% szczeniąt biało-czarnych.

 

2. Materiał badawczy

Materiałem badawczym w tej pracy były: 23 mioty nowofundlandów z warszawskiego oddziału Związku Kynologicznego (od roku 1994 do 2000) i 30 miotów z hodowli Wichrowe Łąki państwa Nalazek (od roku 1978 do 2000).

 

Wśród przedstawionego materiału badanego był: 1 miot brązowy, 4 mioty   biało-czarne z czarnymi osobnikami, 48 miotów czarnych, ale wśród nich jest13 miotów recesywnie biało-czarnych i 32 mioty czarne oraz 4 mioty, które mogą być recesywnie biało-czarne albo czarne.

Umaszczenie nowofundlandów dziedziczy się według zasady dziedziczenia Pisum.

Miot brązowy jest prawdopodobnie homozygotyczny pod względem locus S, czyli SS   i dziedziczy się według schematu VII. Mioty biało-czarne pochodzą po obu rodzicach recesywnie biało-czarnych lub jedno z nich było biało-czarne, a drugie recesywne na ten kolor. W pierwszym przypadku dziedziczenie przebiegało prawdopodobnie według schematu II w drugim pokoleniu (F₂), a w drugim przypadku według schematu XI. Umaszczenie czarne może dziedziczyć się według schematów: I, II, III, IV, Vw zależności od tego czy pies jest homozygotą czy heterozygotą. W przypadku heterozygoty osobnik może być recesywnie biało-czarny lub brązowy. Psy czarne mogą pochodzić również z kojarzeń osobników: czarnego heterozygotycznego z brązowym.

W miocie „C” Avalon (Int. Ch. ISCADORE v. Tiroca – Egebæk’s PIPEDREAM) oboje rodzice, a także dziadkowie byli koloru brązowego. W trzecim pokoleniu ze strony matki brązowa była tylko matka dziadka, reszta pradziadów była umaszczenia czarnego. W czwartym pokoleniu ze strony matki sytuacja wygląda podobnie, to znaczy brązowa była tylko matka pradziadka (ze strony dziadka), pozostali przodkowie byli czarni. Miot biało-czarny po recesywnych czarnych osobnikach to miot „D” Wichrowe Łąki. Byływ nim szczenięta: 3 czarne, 2 czarne z białymi znaczeniami i 1 biało-czarne szczenię. Przy rozpisaniu szachownicy Punnetta mamy przykład dziedziczenia z dominowaniem całkowitym z rozkładem genotypowym 1 : 2 : 1 (1homozygota dominująca – czarna: 2 heterozygoty czarne: 1 homozygota recesywna – biało-czarna) i fenotypowym 3 : 1 (3 czarne : 1 biało-czarny). Mioty: „S” Aquamarin (Ch. Stupsletta’s DOMINO COMING AGAIN – FUNNY GIRL Aquamarin) oraz „L” (Larinka Lion CIPPIS JACULAUS – BEATRYCZE Wichrowe Łąki) i „O” (Stupletta’s BENJAMIN – BEATRYCZE Wichrowe Łąki) Wichrowe Łąki są biało-czarne, ale jedno z rodziców było biało-czarne. W miotach tych było odpowiednio: 2 psy czarne i 4 biało-czarne;4 osobniki czarne i 4 biało-czarne oraz 7 biało-czarnych i 2 czarne psy. Jest  to znowu dziedziczenie typu Pisum, tylko nie dla krzyżówki osobników heterozygotycznych – jak było poprzednio, a dla krzyżówki heterozygoty z homozygotą. W tym przypadku przypuszczalny rozkład genotypów i fenotypów będzie jak 1 : 1. Mioty recesywnie biało-czarne to: „F” Aquamarin (po biało-czarnym psie – Vertigo ROLLING STONE For Chatkantarra i czarnej suce – Ch. Archipelagos YUCCA BLACK JOY), „A”  i „B” Nereus (pierwszy po biało-czarnym Stupsletta’s DOMINO COMING AGAIN i czarnej Ocean BEST CHANCE, a drugi po czarnym – recesywnie łaciatym FLYING DUTCHMAN Aquamarin i wcześniej wymienionej suce), „C”, „D”, „E” Ocean (ojcem wszystkich tych trzech miotów był biało-czarny Stupsletta’s DOMINO COMING AGAIN, zaś matką pierwszych dwóch czarna suka –  Int.Ch. Ch. Pl. Mollegarden’sI AM THE ONE AND ONLY, a trzeciego jej córka – Ocean BEFORE SUNRISE). Mioty również o prawdopodobnie takim genotypie z hodowli Wichrowe Łąki to: „Z” (po recesywnie biało-czarnym psie – GEROME de Saint-Felicien i czarnej suce – MERCEDES Wichrowe Łąki), „A” i „H” (po wymienionym już GEROME de Saint-Felicien  i czarnej TARZE Wichrowe Łąki), „V” i „Y” (po GEROME de Saint-Felicien  i czarnej WIRIDIANIE Wichrowe Łąki), „B” (po recesywnie łaciatej BEATRYCZE Wichrowe Łąki i czarnym Int.Ch. HIGUEY v. Riesrand), „X” (po biało-czarnym samcu – Vadonkezi JACARAND i czarnej ZAMPIE Wichrowe Łąki). W tym ostatnim miocie można przypuszczać, że suka jest genotypowo czarna, ponieważ urodziło się7 szczeniąt, ale 6 z nich padło prawdopodobnie na Herpeswirozę. Wszystkie urodzone szczenięta były czarne. Mioty „C” i „G” Wichrowe Łąki mogą być genotypowo czarne, jak również recesywne na kolor biało-czarny. Rodzicami czarnego miotu „C” byli: czarny z białymi znaczeniami Ch. HORACIO de la Pierre aux Coqs i czarna ZAMPA Wichrowe Łąki, której ojciec jest recesywnie łaciaty (jego dziadek był biało-czarny).   W miotach: „G” i „M” sytuacja jest podobna, ponieważ jego ojcem pierwszego był CZEREMOSZ (z miotu „C” Wichrowe Łąki) i czarna WIRIDIANA Wichrowe Łąki,a drugiego – CZARDASZ i wymieniona poprzednio suka. Reproduktor Ch. Pl. Mł.Ch. ELLE VILLE EAST EAGLE Skogbjørnen’s może być recesywnie brązowy, gdyż pochodzi z miotu, gdzie było 8 czarnych psów i 3 brązowe – Fot. 4 – (jest 50% prawdopodobieństwa, że jest heterozygotą). W III i IV pokoleniu zarówno ze strony matki jak i ojca występowały osobniki brązowe. Dlatego możliwe jest, że mioty po tym psie („R” Skulski Las – po BABCI WNUSI z Avalonu i „S” Wichrowe Łąki – po HALSZCE KNIAZIÓWNIE Wichrowe Łąki) mogą nieść geny brązowego umaszczenia.

                       

Fot. 4  Miot „E” Skogbjørnen’s (Int. Jehaj LUDVIG –

NUCH Bergtoppen’s CHIRA CHIRA) w wieku 2 tygodni   hod.: S. Anderson

Fot. S. Anderson

 

3. Podsumowanie

            Większość polskiej populacji nowofundlanda to psy fenotypowo czarne.W większości czarne są również genotypowo, chociaż część z nich jest recesywnie brązowa, np. FAZI Chatka Zielarki lub biało-czarna, np. GEROME de Saint-Felicien. Część psów przekazuje również białe znaczenia, które powstały w wyniku działania genów modyfikatorów lub obecności genu s^p. Wśród psów przekazujących białe znaczenia można wymienić: psa Mollegarden JOINT A JORIDE czy sukę Int. Ch., Ch. Pl. Mollegarden’s I AM THE ONE AND ONLY (Fot. 5).

I tak na przykład w miocie „B” Avalon po wyżej wymienionym psie i BERZEz Betalandu na 10 urodzonych szczeniąt 9 miało jakieś białe znaczenia. Najwięcej białych znaczeń posiadała suka – BABCI WNUSIA z Avalonu, która po urodzeniu miała: duży, biały krawat, białą końcówkę ogona, białe wszystkie palce wszystkich łap,          a ponadto przednia prawa łapa była biała aż do stawu nadgarstkowego. W wieku dorosłym suka ta ma tylko biały krawat i białe palce w przedniej prawej łapie. Znaczenie te przekazuje prawdopodobnie jej ojciec, który nosi je prawdopodobnie po swoim ojcu – LITTLECREEK’S EARL OF WINDSOR. Pies ten był również jego dziadkiem ze strony matki. BABCI WNUSIA z Avalonu z połączeniaz Ch. YORKiem HERLUFSSONem Archipelagos urodziła 8 szczeniąt. Wszystkie one miały białe znaczenia, a u jednej z suczek znaczenia były bardzo podobne jak u matki (wszystkie białe palce, duży krawat, tylko ogon był cały czarny). Znaczeniau pozostałych szczeniąt były niewielkie i ułożone przeważnie w postaci niewielkiego białego krawata. Również Int.Ch. Ch. Pl. Mollegarden’s I AM THE ONE AND ONLY, której ojcem był wymieniony już LITTLECREEK’S EARL OF WINDSOR, posiada biały krawat i palce na prawej tylnej łapie. Przekazuje ona te znaczenia (biały krawat        i białe palce) swojemu potomstwu, co widać w miotach „A”, „B”, „C” i „D” Ocean. Przenoszenie białych znaczeń przez LITTLECREEK’S EARL OF WINDSOR jest więc prawie pewne. Trzeba również pamiętać, by przy dobieraniu par hodowlanych „czytać” rodowody. Szczególnie trzeba zwracać uwagę na kolory jakie występowaływ poprzednich pokoleniach, ale również na zdrowie, np. występowanie dysplazji. Nie można dopuścić by krzyżowano psy biało-czarne z brązowymi lub czarnymi heterozygotami (Bb). Potomstwo z takich krzyżówek przy skojarzeniu z partnerem również posiadającym gen s^pmoże dać  w kolejnych pokoleniach niedopuszczalne biało-brązowe umaszczenie.Z kolei psy recesywnie biało- czarne lub posiadające duże białe znaczenia powinno wykorzystać się w hodowli psów biało-czarnych. Również        w hodowli brązowego nowofundlanda powinny być zachowane pewne zasady. Ponieważ jest to kolor recesywny to ma tendencję do rozjaśniania z pokolenia na pokolenie. Dlatego osobniki czarne fenotypowo, ale czarno-brązowe genotypowo powinny być wykorzystywane w hodowli tego koloru. Jedynie przy kojarzeniu psów       w kolorze brązu hawańskiego nie musi dojść do wyblaknięcia maści. Ponieważ dziedziczenie umaszczenia u nowofundlandów odbywa się według dziedziczenia typu Pisum to patrząc w rodowód dosyć łatwo przewidzieć jakie kolory może mieć potomstwo po danej parze rodzicielskiej.

ALEKSANDRA KLIMOWICZ-TUTAK

 

Fot. 5 Przekazywanie białych znaczeń na piersi i palcach

 Od lewej:           Ocean ENJOY THE SHOW (Stupsletta’s DOMINO COMING AGAIN -Ocean BEFORE SUNRISE)

Ocean BEFORE SUNRISE (Seabrook CHANCELLOR for Tabu – Int.Ch. Ch. Pl. Mollegarden’s I AM THE ONE AND ONLY)

Int.Ch. Ch. Pl. Mollegarden’s I AM THE ONE AND ONLY (Ch. LITTLECREEK’S EARL OF WINDSOR – Mollegarden’s ALEXANDRINE)

 

Fot. 1 Czarny pies – Ch.Pl Mł.Ch. ELLE VILLE EAST EAGLE Skogbjørnen’s

          Fot. M. Tutak

 

 

Fot. 2 Brązowa suka – Avalon CANDLE IN THE DARKNESS

           Fot. M. Tutak

 

 

Fot. 3 Biało-czarny pies – Ch. PL. i LT.Stupsletta’s DOMINO COMING AGAIN

           Fot. M. Tutak

ALEKSANDRA KLIMOWICZ-TUTAK

 

4. Literatura

Bendure J. C., 1994.: The Newfoundland: companion dog, water dog. Howell Book House.

Burns M. i Fraser M. N., 1966.: Genetics of the dogs. Oliver and Boyd Edinburb and London.

Czekajewska I.,1997.: Kongres poświęcony nowofundlandom. PIES 2 (262).

Dobrut A., 1994.: Umaszczenia nowofundlandów. Nowofundland – Biuletyn Przyjaciół Rasy, 3 (11). Klub Rottweilera i Dogowatych, Poznań.

Drury K. i Linn B., 1989.: Newfoundlands. T.F.H. Publications, Inc.

Drury M. K., 1978.: This is the newfoundland. T.F.H. Publications, Inc.

Estkowska M., 1990.: Dziedziczenie umaszczenia u cocer spanieli na tle innych ras. Praca magisterska, SGGW.

Fiszdon K., 1981.: Dziedziczenie umaszczenia u psów ze szczególnym uwzględnieniem dogów niemieckich. Praca magisterska, SGGW.

Fiszdon K. i Redlicki M., 1996.: Podstawy genetyki (cz. 1). Pies, 2 (256).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1996.: Podstawy genetyki (cz. 2). Pies, 3 (257).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1996.: Podstawy genetyki (cz. 3). Pies, 4 (258).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1996.: Podstawy genetyki (cz. 4). Pies, 5 (259).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1996.: Podstawy genetyki (cz. 5). Pies, 6 (260).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1997.: Podstawy genetyki (cz. 6). Pies, 1 (261).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1997.: Podstawy genetyki (cz. 7). Pies, 2 (262).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1997.: Podstawy genetyki (cz. 8). Pies, 3 (263).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1997.: Podstawy genetyki (cz. 10). Pies, 5 (265).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1997.: Podstawy genetyki (cz. 11). Pies, 6 (266).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1998.: Podstawy genetyki (cz. 12). Pies, 1 (267).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1998.: Podstawy genetyki (cz. 13). Pies, 2 (268).

Fiszdon K. i Redlicki M., 1998.: Genetyka. Cz. 12. Pies, 4 (270).

Galica M. i P. Kubiak, 1991.: Brązowy wodołaz. Cz. 1. Nowofundland – Biuletyn Przyjaciół Rasy, 1. Klub Rottweilera i Dogowatych, Poznań.

Galica M. i P. Kubiak, 1992.: Brązowy wodołaz. Cz. 2. Nowofundland – Biuletyn Przyjaciół Rasy, 1 (2). Klub Rottweilera i Dogowatych, Poznań.

Goerttler V., 1966.: Neufundländer. Die Neue Brehm-Bücherei.

Hutt F. B., 1972.: Genetyka zwierząt. PWRiL.

Kaleta T. i Fiszdon K., 1999.: Wybrane zagadnienia z genetyki i zachowania się psów. Wydawnictwo SGGW.

Little C. C., 1957.: Inheritance of coat color in dog. Cornell University Ithace N.Y.

Nalazek A., 1997.: Nowofundland – standard FCI. Asko 3 (34).

Nalazek A., 1998.: Umaszczenie nowofundlandów. Asko, 4/5 (41/42).

Przybylski M., 1996.: Próba określenia genetycznych podstaw umaszczenia u sznaucerów miniaturowych i związek między umaszczeniem a grubością włosa. Praca magisterska, SGGW.

Räber H., 1999.: Encyklopedia psów rasowych, t.1. MULTICO.

Robinson R., 1990.: Genetics for dog breeders. Pergamon Press.

Searle A. G., 1968.: Comparative genetics of coat color in manimals. London Cogs Press Limited.

Szczepaniak A., 1996.: Dziedziczenie rzadkich umaszczeń u psów ze szczególnym uwzględnieniem umaszczenia blue-merle. Praca magisterska, SGGW.

Szczepaniak A.,1997.: Rzadkie umaszczenia w hodowli psów. Pies, 3 (263).

Ściesiński K., 1988.: Pies – utrzymanie i hodowla. Wydawnictwo Spółdzielcze.

Związek Kynologiczny w Polsce, 2001 – Wzorce ras.

Ziebiński J. P., 1986.: Dziedziczenie umaszczenia u psów ze szczególnym uwzględnieniem chartów polskich. Praca magisterska, SGGW.

 

 

 

 

 

Dziękuję bardzo Oli Klimowicz –Tutak za udostępnienie czytelnikom portalu nowofundland.pl swych badań nt. genetycznego uwarunkowania umaszczenia nowofundlandów oraz sposobu jego dziedziczenia oraz powyższego artykułu.

Gwoli uzupełnienia pragnę nadmienić, iż okazało się, że faktycznie Ch.PL,Lit. Skogbjornen’s ELLE VILLE EAST EAGLE  posiadał recesywny gen brązowego umaszczenia czego dowodem jest jego wnuczka MIKA Królowej Mórz będąca własnością Magdy Wiśniewskiej. Wielu miłośników nowofundlandów żałuje, iż umaszczenie biało-brązowe jest niedopuszczalne, ponieważ psy o takim ubarwieniu sierści są niezwykle urodziwe i urocze. Może kiedyś….FCI zatwierdzi ten kolor…. pomarzyć zawsze można.

 

---

[1] fenotyp – wygląd zewnętrzny

[2] gen: C – konieczny do formowania jakiegokolwiek pigmentu, np. psy czarne, czekoladowe, czerwone;

E – warunkuje rozprzestrzenienie pigmentu na całej sierści;  g– kolor własny przez całe życie; brak poszarzania; kolor umaszczenia zależy od genów innych loci – psy czarne, czekoladowe, czerwone;       m – powoduje umaszczenie własne

[3] Seria T powoduje wystąpienie kropkowania na białym tle. Opisywane są tu dwa geny: T – powoduje wystąpienie pigmentowanych kropek lub plam na białym tle, np. dalmatyńczyk, pointer, t – odpowiada za umaszczenie normalne, np. psy czarne, czekoladowe, czerwone.

Kropkowanie nie występuje zaraz po urodzeniu, lecz pojawia się po kilku dniach, tygodniach lub miesiącach. Najszybciej pig­mentowane kropki pojawiają się na brzuchu, a następnie na: łapach, stopach    i kufie.